İbn-i Berhân hazretlerinden rızkın mahiyeti, helal kazanç ve tevekkül üzerine derin bir ders. Rızık ezelde takdir edilmiştir, değişmez.
Büyük Şafiî Âlimi: İbn-i Berhân Kimdir?
İbn-i Berhân hazretleri, hicrî 479 (milâdî 1087) yılında Bağdat’ta doğmuş, Şafiî mezhebine mensup önemli bir fıkıh ve usûl âlimidir. Nizamiye Medresesi’nde müderrislik yapmış, kıymetli eserler bırakmıştır. Hicrî 520 (milâdî 1126) yılında vefat etmiştir.
İlimde derinliği ve irfanı ile tanınan bu büyük zat, bir dersinde rızkın mahiyeti, takdiri ve tevekkül üzerine çok kıymetli açıklamalarda bulunmuştur.
Rızık Ezelde Takdir Edilmiştir
İbn-i Berhân hazretlerine göre; her canlının rızkı ezelde Allah tarafından takdir edilmiştir. İnsanların ömürleri ve nefesleri nasıl belli ise, rızıkları da aynen belirlenmiştir. Bu konuda Kur'an-ı Kerîm’de birçok âyet-i kerime vardır:
"Birçok canlı, rızkını kendi elde edemez. Sizin de, onların da rızkını Allah verir." (Ankebut 60)
"Rabbin, rızkı dilediğine bol verir, dilediğine daraltır." (İsra 30)
"Allah’tan korkana, ummadığı yerden rızık gelir." (Talak 2-3)
Helal Kazanç ve Bereket
Bir kimse, Allah'ın emrine uygun olarak çalışır, rızkını helal yoldan kazanırsa, o rızık kendisine bereketli ve hayırlı olur. Hem dünyalık kazanır, hem de sevap elde eder. Ancak kişi haram yollardan rızk ararsa, yine nasibine düşen rızka ulaşır; ama bu rızık hayırsız ve bereketsiz olur. Aynı zamanda günaha girer ve bu günahlar da kendisini felakete sürükleyebilir.
Rızık İnsan Gibi Yürür, Gelir
İbn-i Berhân hazretleri rızıkla ilgili şunları söyler:
-
Rızık insanı takip eder, onu bulur.
-
Rızık da sahibi gibi kaderle yazılmıştır.
-
Tevekkül eden kişi, kuşlar gibi sabah aç çıkar, akşam tok döner.
Hadis-i Şeriflerde Rızık
Peygamber Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), rızık ve tevekkül hakkında şöyle buyurmuştur:
-
“Allahü teâlâ, müminin rızkını ummadığı yerden verir.”
-
“Hiç kimse, takdir edilen rızkına kavuşmadıkça ölmez.”
-
“Rızkınız, eceliniz gibi sizi takip eder.”
-
“Allah korkusunu sermaye edinen, ticaretsiz rızka kavuşur.”
-
“Tam tevekkül etseydiniz, sabah aç gidip akşam tok dönen kuşlar gibi rızıklandırılırdınız.”
-
“Rızka kavuşan çok hamd etsin.”
Sonuç: Rızkı Ararken Sınırları Aşmamak
Rızık için çalışmak elbette bir ibadettir, ancak helal ve haram sınırlarını gözetmek şarttır. Her insan, rızkının peşinde olurken tevekkülü elden bırakmamalı, sabır ve şükürle Allah’ın takdirine razı olmalıdır. Zira rızık Allah’tandır, insanlar yalnızca sebeplere sarılır.
